روش تدریس در گروه کوچک

یادگیری فعال به شیوه های مختلفی امکان پذیر است و یکی از موارد آن، تدریس در گروه کوچک با رویکرد کاوشگرانه یا Inquiry Based Learning است. یادگیری مبتنی برکاوشگری یک روش آموزشی است که در آن یادگیری از طریق کاویدن و جستجو صورت می گیرد

روش تدریس در گروه کوچک

گروه های کوچک بهتر از گروه های بزرگ در ارتقای تفکر و توسعه نگرش ها و ارزش ها عمل می کنند. ویژگی عمومی این نوع تدریس آن است که در این نوع آموزش یک مربی (Tutor)با تعداد کمی از دانشجویان به صورت گروهی پیرامون یک موضوع یا حل یک مسئله کار می کنند

*مربی (Tutor)مدرسی است که به صورت یک همراه، دوست و یاور، مسئول آموزش یا نظارت بر یادگیری در یک گروه کوچک است.

اندازه گروه چه قدر باید باشد؟

در یک گروه کوچک، حضور حداقل سه نفر الزامی است.

هر چه تعداد اعضا در یک گروه کوچک بیشتر شود، منابع ارائه اطلاعات افزایش می یابد ولی به همان میزان امکان تبادل نظر و درگیری همه اعضا در بحث نیز کاهش می یابد. عملاً در گروه های بالای 20 نفر، مزایای مورد انتظار برای یادگیری در گروه کوچک حاصل نمی گردد.

تعداد مطلوب برای یادگیری در گروه کوچک بین 6 تا 8 نفر است.

در گروه های کوچک تر در حد 4 نفر، رهبری بین اعضا تقسیم می شود. اما در گروه های بیش از 12 نفر نیاز به رهبری افزایش می یابد. در گروه های بالای 20 نفر حتماً نیاز به یک رهبر وجود دارد.

*برای توسعه تفکر انتقادی Critical Thinking و آموزش تصمیم گیری Decision Making، سه تا 4 نفر بهترین کارایی را دارد. اما تشکیل چنین گروه های کوچکی در اکثر دانشکده های علوم پزشکی امکان پذیرنیست.

همچنین می توان گروه های بزرگ را در کلاس به گروه های کوچک تر تقسیم نمود.

مهارت های مورد نیاز برای یادگیری در گروه کوچک کدام است؟

مهارت های اصلی بحث در گروه کوچک عبارتند از:

الف) پرسیدن سؤال Questioning: جهت شروع، ادامه و جهت دهی بحث به کار می رود.

ب) گوش دادن Listening: باید به صورت گوش دادن فعال Active Listening باشد که متعاقباً توضیح داده می شود.

ج) پاسخ دادن Responding: به گونه ای که دانشجو را تشویق نموده و از استرس او بکاهد.

د) توضیح دادن Explaining: جهت بیان ارتباط بین مطالب که منجر به درک بهتر گردد

برنامه ریزی بحث گروه کوچک

آماده سازی Preparation:

یکی از نکات کلیدی برای یادگیری موفق در گروه کوچک، آماده سازی آن است. سؤالات زیر می تواند راهنمای آماده سازی بحث در گروه کوچک باشد:

1. می خواهیم دانشجو چه چیزی را یاد بگیرد؟

2. چگونه می خواهیم آن را به او یاد دهیم؟

3. چگونه مطمئن شویم که موضوعات مورد نظر را یاد گرفته است؟

نقشه ذهنی Mind Map:

برای تهیه نقشه ذهنی باید بر روی یک صفحه کاغذ، عنوان جلسه در مرکز نوشته شود و سپس زیر مجموعه هایی از عناوین یا سؤالات، پیرامون آن یادداشت شود (شکل 1).

در مرحله دوم باید این نقشه را منظم کرد و تلاش نمود که عناوین مشابه در کنار یکدیگر قرار گرفته و به صورت شاخه ای دسته بندی شوند. حول این عناوین، باید سؤالات اساسی مرتبط با هر عنوان را مشخص نموده و در اطراف عنوان اصلی نوشت. این بدان معنی نیست که همه این سؤالات باید از دانشجویان پرسیده شود. اما با کمک آنها می توان بحث گروه کوچک را پیش برد.

پس از طراحی نقشه مفهومی باید وظیفه دانشجویان و مربی (Tutor) طی جلسه گروه کوچک مشخص شود. سؤال اصلی که در این زمان باید پرسیده شود این است که چگونه می خواهیم این مطالب را به دانشجویان آموزش دهیم؟

آغاز جلسه Opening

• هر چند مرور کوتاهی بر مطالب جلسات قبلی می تواند آغاز مناسبی باشد، اما اغلب ممکن است گروه را منفعل کرده و ادامه بحث و مشارکت فراگیران را دشوار سازد.

• یک روش جایگزین، درخواست برای شروع بحث روی موضوع مورد نظر در گروه های کوچک 2 تا 3 نفری است. حسن این کار آن است که دانشجویان را از همان ابتدا درگیر بحث نموده، در کنار آن یک محیط بدون تهدید را برای بحث فراهم می آورد. دانشجویان در این حالت نظرات خود را بیان نموده، اعتماد کافی برای صحبت کردن پیدا می کنند. در ضمن این کار تشویقی برای اعضای ساکت گروه، جهت مشارکت در بحث بعدی است.

• بهتر است بحث با سؤالات ساده تر در زمان کوتاه تر آغاز شود و سپس به تدریج بر پیچیدگی، وسعت و زمان بحث افزوده گردد.

برای شروع اولین جلسه دستورالعملی در نظر گرفته شده که بر اساس حروف اول لاتین آن ها، REST نامگذاری شده است:

R: به معنی شکل گیری و ایجاد رابطه مناسب بین اعضای گروه است.(Rapport)

E: عبارت از بیان انتظارات متقابل از نقش Tutor و دانشجویان است.(Expectations)

S: به معنی تبیین چهارچوب دوره و نشست های گروه کوچک است.(Structure)

T: عبارت از تعیین تکالیف مرتبط و مناسب برای افراد گروه و دریافت بازخورد جهت اطمینان از فهم درست تکالیف مشخص شده است.(Task)

روش های تسهیل بحث در گروه کوچک:

راهکارهای ساده و مؤثری وجود دارد که توسط آن می توان دانشجو را به صحبت کردن تشویق نمود. این روش ها عبارتند از:

• چیدمان صندلی ها و نشستن اعضا Seating Arrangements

• زمان دادن برای فکر کردن Thinking Time

• ایجاد گروه پچ پچ دو نفره Buzz Group

• ایجاد گروه گلوله برفی Snowball Group

• ایجاد گروه های متقاطع Cross-over Group Jigsaws

به جز طرز نشستن و تنظیم چیدمان صندلی ها در گروه کوچک، بقیه راهکارها شیوه هایی هستند که گروه کوچک را کوچک تر می کنند. همه این روش ها تلاشی برای کاهش ترس دانشجو از صحبت کردن در حضور Tutor است.

ارزشیابی یادگیری در گروه کوچک:

ارزشیابی در گروه کوچک می تواند شامل ارزیابی فرایند و یا ارزیابی دستاورد باشد.

دستاوردهای دانشجویان با آزمون های عینی (مثل سؤالات چند گزینه ای) قابل ارزیابی است. این نوع ارزشیابی ها معمولاً دور از فضای واقعی یادگیری در گروه کوچک انجام می شود.

در صورت تصمیم به ارزشیابی فرایند آموزشی می توان میزان مشارکت دانشجو، میزان پیشرفت مهارت های ارتباطی و مهارت های شناختی را بررسی کرد. این ارزشیابی ها را یا به صورت زنده و یا از طریق مشاهده ویدئوهای ضبط شده از گروه انجام می دهند. منبع اطلاعاتی ممکن است فراگیران، همکاران و یا مربی ها (Tutors)باشند.

موضوع ارزشیابی

روش ارزشیابی

دستاوردهای آموزش

MCQ (multiple choice question)

MEQ (modified essay question)

EMI (extended matching items)

نظر سنجی در مورد میزان رضایت دانشجویان

فرایند آموزش

چک لیستها، معیارهای درجه بندی، مصاحبه با فراگیران در خصوص چگونگی برنامه

ختم جلسه Closing:

یک شیوه مؤثر برای ختم جلسه، ارائه خلاصه ای از نکات کلیدی جلسه، بیان سؤالات حل نشده و برجسته کردن ارتباطات مهمی است که در بحث مشخص شده است.

• خلاصه ها برای ایجاد درک، بسیار کلیدی هستند. اما لازم است به آن چه برجسته و یا حذف می شود بسیار توجه نمود.

• تشکر از گروه برای مشارکت و نیز استخراج آن چه که گروه به آن دست یافته، برای ایجاد اعتماد به نفس و هم از نظر اخلاقی خوب است. این رویکرد احتمال افزایش مشارکت در بحث های بعدی را در جلسات آینده افزایش می دهد.

منبع:گروه توانمندسازی اساتید و اعضای هیات علمی دانشگاه. 1394. روش تدریس در گروه های کوچک، فصلنامه علمی خبری پیشگام، سال اول، شماره اول