ضرورت توانمندسازی کارکنان در سازمانها

تغییرات محیطی و افزایش رقابت جهانی،موضوع توانمندسازی کارکنان را در کانون توجه مدیران قرارداده است.چرا که سازمانها باداشتن کارکنان توانمند،متعهد،ماهر و باانگیزه، بهتر خواهندتوانست خود را با تغییرات وفق داده ورقابت کنند. توانمند سازی،سالم ترین روش سهیم نمودن دیگرکارکنان در قدرت است. با این روش حس اعتماد،انرژی مضاعف، غرور، تعهدوخوداتکایی درافرادایجاد می شود و حس مشارکت جویی در امور سازمانی افزایش یافته،در نهایت بهبودعملکردرابه دنبال خواهد داشت. پس از دههاسال تجربه، دنیا به این نتیجه رسید که اگرسازمانی بخواهد در اقتصاد وامور کاری خود پیشتاز باشد و در عرصه رقابت عقب نماند، باید از نیروی انسانی متخصص،خلاق وبا انگیزه برخوردار باشد. منابع انسانی، اساس ثروت واقعی یک سازمان را تشکیل می دهند. بین سرمایه انسانی و بهره وری در سازمان ها رابطه ای مستقیم وجود دارد. از دغدغه های مهم بنگاه های اقتصادی موفق جهان،گردآوری سرمایه انسانی فرهیخته و خرد ورزی است که قادر به ایجاد تحول در سازمانهای مربوطه باشند.یک سازمان موفق مجموعه ای است مرکب از انسان هائی بافرهنگ،اندیشه واهداف مشترک که با کار گروهی در نظام انعطاف پذیر سازمان،تجارب ودانش خود را با عشق به پیشرفت روز افزون سازمان در اختیار مدیریت خود قرار می دهد. بنابراین هر فرد نسبت به سازمان و وظیفه ای که انجام می دهد احساس مالکیت خواهد کرد. استفاده از توانائیهای بالقوه منابع انسانی برای هر سازمانی، مزیتی بزرگ به شمار می رود.دربهره وری فردی،سازمان ازمجموعه است عدادها وتوانائیهای بالقوه افراد به منظور پیشرفت سازمان استفاده می کند وبا به فعل درآوردن نیروهای بالقوه واستعدادهای شگرف در جهت سازندگی،موجبات پیشرفت سازمان فراهم خواهد شد. بنابراین لازمه دستیابی به هدفهای سازمان، مدیریت موثراین منابع با ارزش است. در این ر استا رشد،پیشرفت، شکوفایی و ارتقای توانمندیهای کارکنان تحت عنوان توانمندسازی کارکنان مورد توجه صاحبنظران وکارشناسان قرار گرفته است.

علل گرایش سازمانها به توانمندسازی

محرک های درونی و بیرونی متعددی سازمان ها را بر توانمند سازی کارکنانشان ترغیب نموده است.مهمترین محرک های درونی عبارتند از:

الف. بهره وری

توانمندسازی کارکنان یکی از تکنیک های موثر برای افزایش بهره وری کارکنان و استفاده بهینه ازظرفیت ها و توانمندی های فردی و گروهی آنان در راستای اهداف سازمانی است. ارتباط توانمند سازی و بهره وری سازمانی را می توان یک ارتباط دو سویه تلقی کرد. بدین ترتیب که تحلیل مسئولیت ها، تعیین وظایف و اختیارات و بهبود سطح دانش تخصصی کارکنان برای انجام مسئولیت های تعریف شده، نه تنها به ارتقای توان کاری سازمان و نهایتاًبهبود بهره ور ی خواهد انجامید؛ بلکه کارکنان را از یک مدل ذهنی انعطاف پذیر و پویا که همواره پذیرای ایده ها و راه حل های جدید خواهند بود،نیز برخوردار می سازد.از طرف دیگر، برنامه های توانا سازی موجب تغییر در مسئولیت مدیریت و کارکنان نیز می گردد. زمانی که توانایی کارکنان افزایش می یابد، سبک مدیریت از نظارت نزدیک به سمت نظارت هدایتی و تفویضی تغییر می یابد. این تغییر سبک، باعث تغییر در مسئولیت پذیری کارکنان می گردد، چرا که آنان با آزاد ی عملی که در انجام کارها به دست می آورند،خلاق و خود مدیر می گردندو این همان حلقه گم شده ای است که در ایجاد بهره وری سازمانی می بایست مورد توجه قرارگیرد.

ب. ایجاد تحول درسازمان

توانمندسازی کارکنان برای انجام اقداماتی فراگیردرزمینه تغییر و تحول،مستلزم تحول سازمانی است. تحولات درون سازمانی بزرگ به ندرت بدون مساعدت افراد رخ م ی دهد، اما اگر کارکنان احساس کنند فاقد قدرتند، عمومابه این امر کمک نمی کنند. اینجاست که توانمندسازی معنی می یابد. یکی از مهمترین مبانی تحول سازمانی، بکارگیری مدل مشارکت در توانمند سازی است. مشارکت در برنامه های تحول سازمانی مختص نخبگان یا افرادسطح بالای سازمان نیست؛ بلکه باید به طور وسیعی در سراسر سازمان گسترش یابد. افزایش مشارکت و توانمند سازی ازعمده ترین اهداف اصلی وارزشهای والای حوزه تحول سازمان بوده اند. این مبانی تحول سازمان،هم در عمل و هم از طریق تحقیق، اعتبار خود را ثابت نموده است.

ج. امنیت شغلی

درزندگی سازمانی، امنیت شغلی از جمله مسائلی است که کارکنان ساز مانها را به خود مشغول می سازدو بخشی از انرژی روانی و فکری سازمانها صرف آن می گردد.در صورتی که کار کنان به سطح مطلوبی از آسودگی خاطر دست یابند، با فراغ بال،توان و انرژی فکری و جسمی خود رادراختیار سازمان قرار می دهندو سازمان نیز کمتر دچار تنشهای انسانی می گردد.وقتی بحث امنیت شغلی مطرح می گردد،موضوع رسمی شدن و تضمین حقوق و مزایا درذهن تداعی می شود. در صورتی که در دنیای امروز، امنیت شغلی در گرو رسمی شدن و استخدام مادام العمر نیست بلکه توانا سازی کارکنان محور امنیت شغلی است. منظور از امنیت شغلی این است که سازمان موجبات توانا ساز ی فرد را فراهم کند، به طور ی که از نظر تخصصی و توانمندی، سازمان وابسته به فرد شود و دربیرون نیز به تخصص و توانمندی فرد نیاز باشد و این مستلزم آن است که سازما نها بستر لازم را فراهم کنند تا کارکنان از ابعاد مختلف بالندگی لا زم را کسب کنند.

همچنین محرک های بیرونی و محیطی متعددی وجود دارد که توانمند سازی کارکنان را در سازمان ضروری نموده است. مهمترین محر ک های بیرونی عبارتند از:

الف. تاثیر فناوری بر محیط های کاری

امروزه، فناوری جایگزین مشاغل تکراری شده است. این ابزارها تغییرات شدیدی در نوع مهارت های مورد نیاز افراد و اعضای سازمانها ایجاد کرده است. بدیهی است برای رویاروی با چنین چالشی، کارکنان باید توانمندشوند یعنی در تمامی جهات رشد نمایند.

ب. ضرورت انعطاف پذیری سازمان ها

در شکل سنتی سازمانها با ساختار سلسله مراتبی و قدرت متمرکز در راس هرم، تغییرات عمده ای در حال رخ دادن است. به اعتقاد بسیاری از مدیران عالی،در محیطی که شدت رقابت جهانی و فن آوریهای نوین از ویژگیهای آن به شمار می آید، دست بر داشتن از کنترل متمرکز باعث افزایش انعطاف پذیری سازمان ه ا خواهد شد. در این میان،توانمندسازی کارکنان بهترین فلسفه عدم تمرکزاست.

ج. افزایش انتظارات مشتریان:

امروزه دامنه توقعات مشتریان در مورد کیفیت، قیمت و خدمات بسیار وسیع گردیده و وظیفه ای دشوار ر ا بر سازمان تحمیل کرده است به گونه ای که اگر سازمان از عهده برآوردن این توقعات بر نیاید، بازار را از دست داده و مشتریان برای دریافت محصول و خدمات بهتر به سمت سازمانهای رقیب خواهند رفت.آگاهی از سلیقه تنوع مشتریان و اجابت خواسته های آنان، در اختیار داشتن منابع انسانی توانمند را ایجاب می کند.

د. قوانین و مقررارت دولتی

درفصل نهم قانون مدیریت خدمات کشوری،توانمند سازی کارکنان درمواد 58 و 62 موردتاکید قرار گرفته است. ماده 58،بیان می دارد که سازمان موظف است به منظور ارتقای سطح کارآیی واثربخشی دستگاهای اجرائی،نظام آموزش کارمندان دستگاهای اجرائی را به گونه ای طراحی نمایدکه همراه بامتناسب ساختن دانش،مهارت ونگرش کارمندان با شغل موردنظر،انگیز ه های لازم راجهت مشارکت مستمرکارمندان در فرایندآموزش تامین نمایدبه نحوی که رابطه ای بین ارتقاءکارمندان ومدیران وآموزش برقرار گرددوازحداقل سرانه ساعت آموزشی براساس مقررات مربوطه در هرسال برخوردار گردند. درماده 62 نیز آمده است که کارمندان موظفند همواره نسبت به توانمند سازی وافزایش مهارتها و توانائی ه ای شغلی خود اقدام نمایند. دستگاهای اجرائی، شیوه ه ا و الگو های لازم برای اف زایش توان سنجی مداوم کارمندان خود را که توسط سا زمان تهیه وابلا غ می شود، به مورد اجرا خواهند گذارد.

منبع: پاک طینت، اقبال؛ فتحی زاده،علیرضا. 1387. توانمندسازی کارکنان: ضرورت ها و راهکارها؛ فصلنامه مدیریت، سال پنجم، شماره 11